Samen met Regionaal Landschap Schelde-Durme, Agentschap Onroerend erfgoed, vzw Durme en CJT Verloren bos restaureerden we dit voorjaar de ijskelder van kasteel Verloren Bos. Bij de werken ging er extra aandacht naar het optimaliseren van de kelder als overwinteringsverblijf voor vleermuizen. Dit bijzonder stukje erfgoed werd dan ook symbolisch ingehuldigd op vrijdag 25 augustus ter ere van de Nacht van de Vleermuis.
Een ijskelder, wat is dat?
In een tijd zonder koelkasten of diepvriezers konden vooraanstaande burgers vroeger alsnog eten en drinken koelen of bewaren dankzij een ijskelder. Verstopt onder bomen en aarde werd deze kelder in de vorm van een bolvormige kuip van ongeveer 5 meter hoog met een gang met verschillende deuren opgetrokken. Het ijs dat krachtpatsers ’s winters uit de nabijgelegen vijver hakten, kon hier tot in de zomer bewaard blijven. Het ijs werd niet enkel voor drank of voeding gebruikt, dikwijls had het ook een medicinaal nut. De ijskelder aan het Kasteel Verloren Bos is ongeveer 120 jaar oud.
Natuur en erfgoed
Een knap voorbeeld van hoe goed erfgoed en natuur kunnen samengaan, is het verhaal van Inhuldiging ijskelder Kasteel Verloren Bos Lokeren tijdens Nacht van de Vleermuis. Veel soorten van deze nachtdieren koesteren ijskelders omdat ze aan alle strenge vleermuiseisen voldoen: ze zijn vrij van vorst, licht en geluid, hebben een constante temperatuur tussen 2 en 10 °C en een hoge luchtvochtigheid van 80 tot 100 %. Tenminste, als de ijskelder in een optimale staat verkeert. Wie ijskelders restaureert, bewijst niet alleen vleermuizen maar ook ons patrimonium een grote dienst. Want veel ijskelders zijn in verval geraakt, of misbruikt als afvalput. Deze ijskelder is erkend als ZEN (Zonder Economisch Nut)- erfgoed, waardoor de stad ook aanspraak maakte op subsidies via het Agentschap Onroerend erfgoed voor de restauratie.
De ijskelder voor en na de restauratie.
In gevaar
Twee derde van de 17 vleermuissoorten die in Vlaanderen voorkomen, zijn bedreigd en alle vleermuissoorten hebben Europese bescherming. Door de toenemende verstedelijking van Vlaanderen vinden vleermuizen steeds moeilijker geschikte plaatsen om te jagen (vleermuizen eten tot wel 3000 insecten per nacht!), hun jongen groot te brengen of te overwinteren. Ook onder meer chemische bestrijdingsmiddelen bedreigen het voortbestaan van deze vliegende zoogdieren.
Actie!
In Lokeren komen nog heel wat vleermuissoorten voor, zoals de recent herontdekte mopsvleermuis. Om de vleermuizenkolonies in de buurt te helpen, werd deze ijskelder vleermuisvriendelijk gerestaureerd. Er werden speciaal op maat gemaakte deuren voorzien met een invliegopening waardoor de vleermuizen kunnen binnenvliegen. In de ijskelder zelf werden verschillende vleermuisstenen opgehangen met spleten waarin ze kunnen wegkruipen tijdens hun winterslaap. Ook werd de grondheuvel hersteld die voor een belangrijke isolatielaag zorgt en de constructie beschermd.
Wist je dit al over onze vleermuizen?
Moet je bang zijn voor vleermuizen?
Neen, helemaal niet. Ze vliegen niet in je haar, veranderen niet in een vampier en zijn helemaal niet agressief of schadelijk. Integendeel: het zijn onze natuurlijke insectenverdelgers. Overwinterden er al ooit vleermuizen in deze ijskelder? Jazeker! Elke winter komen vrijwilligers van vzw Durme eenmaal ter plaatse om te tellen hoeveel vleermuizen hier overwinteren. Op die manier troffen ze hier eerder al vleermuizen aan, maar de laatste jaren was dit niet meer het geval doordat de ijskelder in slechte staat verkeerde. Dit was een extra stimulans om deze ijskelder te restaureren. Hopelijk kunnen we binnenkort opnieuw vleermuizen ontvangen in dit winterhotel.
Is deze ijskelder toegankelijk?
Neen, net als de grondheuvel is de ijskelder niet publiek toegankelijk. Zo kunnen we de rust van de vleermuizen garanderen en blijft de isolerende grondlaag op zijn plaats. Door overmatige betreding was die laag er in de loop der tijd af gezakt, waardoor de gewelven van de ijskelder bloot kwamen te liggen en de isolerende functie verloren ging. Dat scenario willen de partners absoluut vermijden. In de toekomst zal er af en toe een geleide wandeling met bezoek georganiseerd worden waarbij geïnteresseerden de binnenkant van de ijskelder kunnen bekijken.
Kunnen we zelf iets doen om vleermuizen te helpen?
Zeker en vast! Zo kan je vlinder- en insectenvriendelijke planten in je tuin voorzien. Dan barst je tuin van vleermuizenvoer. Leuk weetje: vleermuizen verorberen elke nacht tot wel 3000 insecten, waaronder ook muggen. Een andere tip: geef je huiskat nog wat eten voor het de nacht induikt. Zo vermijd je dat ze ‘s nacht een vleermuis op haar menu zet. Je kan vleermuizen ook onderdak bieden door een vleermuizennestkastje te voorzien op een zonnige plek. Zo weinig mogelijk pesticiden en buitenverlichting zijn ook echt aangeraden, ook voor andere diersoorten.
Meer info en weetjes over de vleermuizen, vind je op nachtvandevleermuis.be.
Dit project is tot stand gekomen dankzij een samenwerking tussen:
